- Published on
विठ्ठलाची आरती
Table of Contents
युगे अठ्ठावीस विटेवरी उभा
हा भक्तिगीत भगवान विठोबा किंवा पांडुरंग यांना समर्पित आहे. "युगे अठ्ठावीस विटेवरी उभा" या ओळींनी सुरू होणारे हे अभंग संतांच्या भक्ति परंपरेत एक विशेष स्थान ठेवतो.
गीतामध्ये, भगवान पांडुरंगाचे वर्णन केले आहे की ते अठ्ठावीस युगांपासून विटेवर उभे आहेत, आणि त्याच्या डाव्या बाजूला रखुमाई (रुक्मिणी) आहे, ज्यांचे दिव्य रूप भक्तांना मोहवून टाकते.
पहिल्या कडव्यात, पुण्डलिकाच्या भक्तीमुळे भगवान विठोबा प्रत्यक्ष भेटीसाठी आले, आणि भीमा नदी त्यांच्या चरणांवर वाहत राहिली, ज्यामुळे जग उद्धरले.
या गीतात विठोबाच्या अलंकारांचे, त्यांच्या गळ्यातील तुळशीमाळेचे, करांवरील दैवी शस्त्रांचे आणि त्यांच्या अंगावर असलेल्या पीतांबराचे सुंदर वर्णन आहे. देवाचे भक्तगण, गरुड आणि हनुमानसारखे दैविक वाहन त्यांचे सेवक म्हणून त्यांच्या समोर उभे असतात.
गीतामध्ये आळंदीच्या तीरावर होणाऱ्या आषाढी आणि कार्तिकी एकादशीच्या वारीमध्ये भक्तजनांची भेट, चंद्रभागेच्या तीरावरील स्नान, आणि भक्तांच्या उत्साहाचे वर्णन आहे.
हे अभंग भक्तीचे महत्त्व आणि पंढरपूरची महत्ता दर्शवते, जिथे केवळ भगवान विठोबाचे दर्शन घेतल्यानेच मुक्ती प्राप्त होते, अशी श्रद्धा आहे.
युगे अठ्ठावीस विटेवरी उभा
वामाङ्गी रखुमाई दिसे दिव्य शोभा ।
पुण्डलिकाचे भेटि परब्रह्म आले गा
चरणी वाहे भीमा उद्धरी जगा ॥१॥
जय देव जय देव जय पांडुरंगा ।
रखुमाई वल्लभा राईच्या वल्लभा पावे जिवलगा ॥धृ०॥
तुळसीमाळा गळा कर ठेऊनी कटी
कासे पीताम्बर कस्तुरी लल्लाटी ।
देव सुरवर नित्य येती भेटी
गरुड हनुमन्त पुढे उभे राहती ॥२॥
धन्य वेणूनाद अणुक्षेत्रपाळा
सुवर्णाची कमळे वनमाळा गळा ।
राई रखुमाबाई राणीया सकळा
ओवाळिती राजा विठोबा सावळा ॥३॥
ओवाळू आरत्या कुरवण्ड्या येती
चन्द्रभागेमाजी सोडुनिया देती ।
दिण्ड्या पताका वैष्णव नाचती
पण्ढरीचा महिमा वर्णावा किती ॥४॥
आषाढी कार्तिकी भक्तजन येती
चन्द्रभागेमाजी स्नाने जे करिती ।
दर्शन होळामात्रे तया होय मुक्ति
केशवासी नामदेव भावे ओवाळिती ॥५॥
येई हो विठ्ठले माझे माउली ये
"येई हो विठ्ठले माझे माउली ये" हा एक भक्तिपूर्ण अभंग आहे जो भक्तांची आपल्या देवावर असलेल्या अपार श्रद्धा आणि प्रेम व्यक्त करतो. या अभंगात संत नामदेवांनी पंढरपूरच्या विठोबा देवतेबद्दलचे आपले प्रेम आणि भक्तीभाव व्यक्त केले आहेत.
पहिल्या कडव्यात, संत नामदेव विठोबाला बोलावतात आणि त्यांच्या आगमनाची आतुरतेने वाट पाहतात. ते सांगतात की "मी विठ्ठलाची वाट पाहतोय, जणू माझ्या कपाळावर हात ठेवून मी तुझीच आतुरतेने वाट पाहत आहे."
दुसऱ्या कडव्यात, विठोबाच्या दिव्य स्वरूपाचे वर्णन केले आहे, जिथे ते पिवळ्या पितांबरात झळकत आहेत आणि गरुडावर विराजमान होऊन भक्तांच्या रक्षणासाठी आले आहेत.
तिसऱ्या कडव्यात, संत नामदेव म्हणतात की, "विठोबाचे राज्य आम्हा भक्तांसाठी नेहमीच दीपावलीसारखे आनंददायी आहे," आणि ते विष्णुदासांच्या भावनेने विठोबाची पूजा करतात.
शेवटच्या ओळीत, संत नामदेव विनंती करतात की, "तुझ्या चरणांमध्ये असो किंवा नसो, आम्हाला तुझीच कृपादृष्टी हवी आहे, हे पंढरीराया."
हे अभंग भक्तांच्या देवाच्या प्रति निष्ठा, प्रेम, आणि भक्तीभावाचे प्रतीक आहे आणि पंढरपूरच्या विठोबाची महत्ता अधोरेखित करते.
येई हो विठ्ठले माझे माउली ये ||
निढळावरी कर ठेवूनि वाट मी पाहे ||
आलिया गोलिया हाती धाडी निरोप |
पंढरपुरी आहे माझा मायबाप || १ ||
पिवळा पितांबर कैसा गगनी झळकला |
गरुडावरी बैसोनी माझा कैवारी आला || २ ||
विठोबाचे राज्य आम्हा नित्य दिपवाळी ||
विष्णुदास नामा जीवेभावे ओवाळी || ३ ||
असो नासो भाव आम्हा तुज्या थाया
कृपाद्रिष्टि पाहे माझा पंढरीराया
येई हो विठ्ठले माझे माऊली ये ॥